REDustİkisi de 1897 doğumlu olan Peg Murphy ve John Freely'nin oğlu. Baba John, 1916 yılında İrlanda bağımsızlık savaşı başında Dublin'e gider ve 1921 yılında ABD'ye göçer. 1924'te evlenir, 26.61926'da John doğar. Bu talihsiz bir nesildir: 1929 yılında büyük dünya iktisadi buhranı (great depression) yaşanır, büyük işsizlik hüküm sürer. Baba John düzenli bir iş olmayan mezarlık bekçiliği yapar, sol eğilimlidir, lakabı işçi sınıfı John (bir de iş bulabilse, isim uygun olacakmış). Kira ödeyemedikleri için evden atılmak, ev eşyalarına haciz, akrabalara sığınmak, 1931 yılında baba hariç kısa süre güverte-ambarda İrlanda'ya gidiş-dönüş başlarına gelenlerden ancak bir kaçıdır. 1932 yılında tekrar İrlanda'ya ve 1933'de tekrar dönüş. Baba nisbeten düzenli bir işe girer: mezar kazıcılığı. John 1937 yılında Katolik ortaokuluna girer ama bir taraftan da çalışır. 1941 sonu ABD dünya savaşına girer.

1942 sonu tüm notları zayıftır. 1943 başı anne-babasının izniyle bahriyeye alınır, ama orada da tüm sınavlarda başarısız olur. Temel eğitim sonrası Kalküta'ya 40 gün süren bir deniz yolculuğu yapar. Kalküta, ABD – Çin lojistik destek operasyonuna gönüllü olarak katılır. Geminin papazı John'un kültüre adım atmasını sağlar, Homer'le tanışır. Ehliyeti olmadan Burma yol şöförlüğüne gönüllü olur. Savaş bitiminde, biraz daha nakliye gemilerinde hizmet ettikten sonra, 20 yaş öncesi terhis edilir.

1 yıl aylak dolaşırken St. John's College'de great books program'ına katılır. Bir arkadaşı GI bursu ile Iona College'e girince, John Freely de okumaya heves eder. Önce lise eşdeğerlik sınavını başarır, sonra fizik bölümüne girer. Bir şekilde okul taksidi ve harçlığını çıkarır ve 1951 yılında mezun olur.

Dolores ile evlenir. Bu evlilikten iki kızı (Maureen ve Eileen) ve bir oğlu (Brendan) olur. Orduda fizik araştırmacısı olarak görev alır. Savaş ganimeti bir Alman, diğeri Amerikalı iki arkadaşıyla birlikte Phys. Rev. makalesi 1952 yılında yayınlanır. Sonra iki tane makale daha yayınlayıp, iki öğleden sonra graduate school için izin imkanı yaratır. NYU'da 1955 yılında doktorasını alır. Princeton'da fizik araştırmacısı olarak görev yapar. Hayatının bu noktasında fiziğin devlerini görüp, daha dengeli bir hayat özlüyor olmalı. 1960'da İstanbul'daki Robert Kolej gelişme hamleleri içinde bulunmaktadır. John özel uçakla İstanbul'a gelip, McMickle ve Weltin ile beraber görev yapar. 1965'de efsanevi history of science dersini verir. 1966 – 67 yılları arası Oxford'da bilim tarihi konusunda, 1970 – 71 yılları arasında da CCNY'de sabbatical iznini kullanır. Artık Robert College Boğaziçi Üniversitesi olmuştur.

1976'da AID fonlarının kuruması yüzünden Atina, 1988 – 1992 yılları arasında Koç Lisesi, Venedik, 1993 tekrar Boğaziçi Üniversitesi. Geçmişe toplu bakarsak: Bugünkü Türk fiziğinin pek çok isminin yetiştiği bölümün kurucularından, cazibe merkezi, rol modeli. Robert Koleji Kampusu'nda 40 yıla yakın hizmet, onun ötesinde 60 küsur kitapla Türkiye'nin tanıtımı. Turizm ve Kültür bakanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü müze açar, mimari restorasyon yapar, arkeolojik kazıları denetler, kısaca ülkemizi gezmeye değer kılar, ama tanıtım konusunda John Freely gibi yazarlar olmadan olmaz.

Freely 20.4.2017 günü aramızdan ayrılır. Kendisinden iki miras geriye kalır: Madde olarak birazcık kül, manevi olarak daha genel ve önemli olanı, fen ve kültürün bağdaştırılmasıdır. Engineer deyince makinist değil, hendeseyi icabında Bach'ın müziğinde bulan insan, fizikçi deyince nerd değil, doğa felsefecisi olmak. Bu hayalden vazgeçmemek gerekir. Freely'nin uygulamalı, elle tutulur, gözle görülür fizik derslerinin düzeyi aşılamadı Öğrenci profilinin ve eğitim felsefesinin değişimi sonucu fizik dersleri problem çözme seanslarına dönüşme yolunda. Arzulanır ki, genç arkadaşlar kolaya kaçmayıp, Freely'nin canlı ve zevkli üslubunu tekrar canlandırsınlar. (Derleyen Haluk Beker)

REDalt